Köpeklerde Karaciğer Enzimleri (ALT, AST, ALP, GGT) ve Yüksekliği

Köpeklerde genel sağlığı değerlendirmek, bazı sorunları ve hastalıkları tespit etmek için bazı kan parametreleri oldukça önemlidir. Bu kapsamda en önemli parametrelerden birisi AST, ALT, ALP ve GGT gibi karaciğer ve safra enzimleridir. Köpeklerde yüksek karaciğer enzimleri, hastalığa işaret edebildikleri için bazı köpek sahipleri için endişe kaynağı olabilir. Ancak karaciğer enzimleri bir dizi farklı nedenden dolayı yükselebilir ve bunlar her zaman ciddi bir sorun olduğu anlamına gelmez. Burada farklı teknikler kullanılarak yükselişin ana sebebi belirlenmeye çalışılır.

Köpeklerde karaciğer fonksiyonu kontrol edildiğinde bu genellikle belirli karaciğer enzimleri ölçmek suretiyle yapılır. Veteriner hekiminiz ciddi bir sağlık sorununda veya problemde çoğu zaman köpeğinizin hayati organlarının işlevini kontrol ediyor olacaklardır. Bu oldukça önemli bir konudur.

Köpeklerde Karaciğerin Önemi

Karaciğer, üst karın bölgesinde köpeklerin kaburgalarının yakınında bulunan büyük bir organdır. Karaciğer çok önemli bir organdır ve vücutta her gün birçok önemli işlevi yerine getirir. Bağırsaklardan çıkan tüm kan, süzülmek üzere karaciğerden geçer. Karaciğer glikoz, albümin (bir tür protein) ve kolesterol gibi önemli ürünler üretir. Atık ürünler karaciğerden safra kesesine atılır ve burada depolanırlar, sindirim enzimleri ile birlikte safra kanalları yoluyla safra olarak bağırsaklara gönderilirler. Bu ve bunlara benzer birçok önemli görev karaciğer tarafından üstlenilmiştir.

Karaciğerle ilgili bir sorun yaşamı tehdit edici olabilir ve yoğun tedavi gerektirebilir. Ancak aynı zamanda karaciğerin yenilenme yeteneği son derece iyidir. Bu nedenle bir sorun ve problem ortadan kaldırıldıktan sonra kısa sürede sağlığına kavuşabilir.

Bu konumuzda sizlere karaciğer enzimlerini, hangi enzimleri test ettiğimizi ve veterinerinizin topladığı bilgilerle ne yaptığını ele alacağız. Karaciğer enzimlerini daha iyi anladığınızda, karaciğer hastalıklarının semptomlarını daha iyi bir şekilde bilecek ve belki evcil dostunuzun hayatını kurtaracaksınız.

Köpeklerde Yüksek Karaciğer Enzimlerinin Nedenleri Nelerdir?

Karaciğer enzimleri çok sayıda nedenden dolayı yükselebilir. Genel olarak bu nedenler hepatik (karaciğer kaynaklı) ve ekstrahepatik (karaciğer dışındaki nedenlerden kaynaklı) olmak üzere iki farklı kategoriye ayrılır.

Hepatik, karaciğer kaynaklı demektir. Karaciğer çok sayıda farklı nedenden dolayı normal fonksiyonunu kaybedebilir.

• Enfeksiyöz hepatite çeşitli virüsler ve bakteriler neden olabilir.
• Karaciğerdeki tümörler, organın işlevini etkilemeye başladıkları için karaciğer enzimlerinin yükselmesine neden olabilir. Bazı tümörlerin kandaki değişikliklerinin görülmesi uzun zaman alabilir, bu da tanı anında tümörün oldukça büyük olabileceği anlamına gelir.
• Parasetamol, ksilitol ve bazı mavi-yeşil algler (siyanobakteriler) ve mantarlar gibi toksinler karaciğer enzimlerinin yükselmesine neden olabilir.
• Örneğin; bir araba çarpmasından veya yüksekten düşmekten kaynaklanan karın travması, karaciğeri ezebilir ve karaciğerdeki hücrelere zarar vererek karaciğer enzimlerinin yükselmesine neden olabilir.
• Irka özgü hastalıklar karaciğer enzimlerinin yükselmesine neden olabilir. Örneğin; Bedlington Terrier ırkı bakır depolamada sorun yaşayabilir, Doberman Pinscher ırkı idiyopatik kronik hepatite meyilli olabilir ve Maltese Terrier ırkı doğuştan portosistemik şant geliştirme olasılığı yüksek olabilir.
• Nodüler hiperplazi, yaşlı köpeklerde karaciğerde yaygın olarak görülen iyi huylu bir değişikliktir, tedavi gerektirmez ancak karaciğer enzimlerinin yükselmesine neden olabilir.
• Portosistemik şantlar, bir damarın karaciğeri atlayarak yani şant oluşturarak bağırsaklardan kalbe kan sisteminin bağladığında ortaya çıkar. Konjenital veya edinsel olabilir ve kan akışının azalması nedeniyle karaciğer fonksiyon bozukluğuna neden olarak karaciğer enzimlerinin yükselmesine neden olur.

Ekstrahepatik, karaciğer dışındaki nedenlerden kaynaklı anlamına gelir. Diğer organlardaki hastalıklar karaciğeri etkileyebilir ve gerçek bir karaciğer hastalığı olmamasına rağmen karaciğer enzimlerinin yükselmesine neden olabilir.

• Hiperadrenokortisizm ve hipotiroidizm gibi endokrin hastalıklar, sırasıyla böbrek üstü bezi ve tiroid bezi hastalıkları olmasına rağmen karaciğer enzimlerinde yükselmeye neden olabilir.
• Pankreatit ve inflamatuar bağırsak hastalığı (IBD) gibi gastrointestinal hastalıklar, yakın organlardaki (pankreas ve bağırsaklar) iltihaplanma nedeniyle karaciğer enzimlerinin yükselmesine neden olabilir.

Köpeklerdeki Karaciğer Enzimleri

Köpeklerde kontrol edilen başlıca 4 karaciğer enzimi vardır. Bu enzimler özelliklerine göre farklılıklar gösterir ve karaciğerde meydana gelen bazı problemler ve hastalıklar hakkında bize değerli bilgiler verebilir. Ancak bunlar başka nedenlerden de yükselebilir ve yükselmeler bazen net olarak bilgi vermez. Bu nedenle klinik belirtiler, diğer laboratuvar sonuçları, röntgen ve ultrason gibi yöntemler ile elde edilen veriler bir bütün olarak değerlendirilmelidir.

Bu enzimler, genel olarak, karaciğer hücrelerinde hasar olduğunda yükselenler (hepatoselüler enzimler) ve safra kanalında bir problem olduğunda yükselenler (kolestatik enzimler) olmak üzere iki gruba ayrılır.

Köpeklerde AST Enzimi ve Yükselmesi

AST veya aspartat aminotransferaz, karaciğer hücrelerinde (hepatositler) hasar olduğunda ve ayrıca kas hücreleri gibi vücuttaki diğer hücrelerde hasar olduğunda yükselebilir. Bu enzim, karaciğer dışı nedenlere bağlı olarak ta yükselebildiğinden daha az spesifiktir ve tipik olarak ALT ile paralellik gösterir. Bu durum, veteriner hekimlerin genellikle ALT’nin sağladığı bilgilere güvendiği anlamına gelir. AST’nin karaciğer dışı nedenlere bağlı yükselmesi pankreatit ve kas hastalığından kaynaklı olabilir.

Köpeklerde ALT Enzimi ve Yükselmesi

ALT veya alanin aminotransferaz önemli bir enzimdir. Çünkü öncelikle hepatositlerde bulunur, yani kanda ALT’nin yükselmesi karaciğer hastalığını veya problemini daha açık bir şekilde gösterebilir. ALT ayrıca böbrekler ve bağırsaklar tarafından da üretilir. Hepatositlerde hasar olduğunda ALT kana salınır ve kan testlerinde yüksek seviyelerde ölçülebilir. 

ALT’deki yükselme, hepatositlerde hasar olduğunu gösterir. Ancak bu, karaciğer dışındaki hastalıklar da ALT’nin yükselmesine (karaciğer öncesi) neden olabileceğinden, kesinlikle karaciğer hastalığı olduğu anlamına gelmez. Örnekler arasında; kalp hastalığı, bağırsak iltihabı ve şiddetli diş hastalıkları bulunur. Genel olarak, bu karaciğer öncesi problemler ALT’de sadece küçük yükselmelere neden olurken, gerçek karaciğer hastalıkları daha büyük bir yükselmeye neden olacaktır.

ALT, yüksek seviyelerde karaciğer hastalığına daha spesifik olduğu için, ALT’nin büyük bir yükselişi, olası karaciğer hastalığını daha fazla araştırmak için bir işarettir. ALT’nin şiddetli artışları otomatik olarak geri dönüşü olmayan hasar anlamına gelmez. Karaciğerin yenilenme kapasitesi sayesinde karaciğer fonksiyonunun uygun tedavi ile normale dönmesi mümkündür.

Köpeklerde ALP Enzimi ve Yükselmesi

ALP veya alkalin fosfat, safra kanallarını kaplayan hücrelerde bulunur. Safra kanallarının tıkanması (kolestaz), ALP üretiminin artmasına neden olarak kan testlerinde görülen bir yükselmeye neden olur. Yüksek ALP seviyeleri, vücutta üretilen birçok ALP formu (B-ALP) ve ayrıca steroid kaynaklı ALP (C-ALP) olduğundan safra kesesinde ve akışında her zaman bir sorun olduğunu göstermez. Minyatür Schnauzerler, Husky ve İskoç Teriyerleri gibi bazı ırklar doğal olarak yüksek ALP’ye sahip olabilir. 

Karaciğerle ilgili olmayan diğer hastalıklar da ALP yükselmesine neden olabilir. Bu hastalıklar arasında pankreatit, safra kesesi hastalığı ve bazı endokrin (hormonal) hastalıklar sayılabilir.

ALP, diğer saydığımız enzimlere göre karaciğere daha az spesifik enzimdir. Ancak aynı zamanda en yaygın olarak yükselen karaciğer enzimidir. Yani karaciğer hastalığı endişesine neden olabilir, ancak bu yüksek değer tek başına bunu kanıtlamaz. Sadece ALP’de bir yükselme, bir karaciğer problemini göstermeyebilir ve daha fazla araştırma yapmak gerekmektedir.

Köpeklerde GGT Enzimi ve Yükselmesi

GGT veya γ-glutamil transpeptidaz, safra kanallarını kaplayan hücrelerde bulunan ve kolestaz olduğunda da yükselebilen başka bir enzimdir. GGT seviyeleri tipik olarak ALP seviyelerine paraleldir ve her ikisinde de yükselme olması kolestatik olduğunu düşündürür. Kolestatik hastalığa neden olan hastalıkların örnekleri arasında nodüler hiperplazi, toksinler, neoplazi ve safra kesesi sorunları (ör. safra kesesi mukoseli) yer alır. GGT, karaciğer veya safra hastalığının çok hassas bir göstergesidir ve bir problemin karaciğer ile ilgili olmadığını doğrulamak için faydalı olabilir. Eğer GGT yükselmezse problem karaciğer hastalığı olmayabilir.

Köpeklerde Karaciğer Enzimlerinin Normal Değerleri

Her kan parametresinde olduğu gibi karaciğer enzimlerinde de normal bir aralık vardır. Enzim değerlerinin bu aralıkların dışına çıkması bir problemin habercisi olabilir. Köpeklerde karaciğer enzimlerinin normal aralıkları aşağıdaki gibidir.

Köpeklerde Yüksek Karaciğer Enzimlerinin Belirtileri

Köpeklerde karaciğer enzimlerinde yükselmenin birçok olası belirti ve semptomu vardır. Bazıları karaciğer hastalığına daha spesifik belirtiler olmasına rağmen bazıları daha genel belirtilerdir. Tüm belirtiler karaciğer hastalığının teşhisinde değerli olabilir. Köpeklerde karaciğer enzimleri yükseldiğinde karşımıza çıkabilecek başlıca belirtiler aşağıdadır.

• Sarılık, kanda yüksek bilirubin olduğunda oluşan mukoza zarlarının (gözler, diş etleri gibi) sarı renk almasıdır. Bilirubin, bir hayvanın hemoliz veya karaciğer hastalığından sarılık olabileceği anlamına gelen kırmızı kan hücrelerinin parçalanması sonucu ortaya çıkan bir ürünüdür. Ancak her iki durumda da endişe verici ve daha fazla araştırma gerektiren bir nedendir.

• Karaciğer enzimleri ve toksinler kanda biriktiğinden mide bulantısına neden olarak iştahsızlık ve kusma meydana gelebilir.
• Kan dolaşımında birikmiş olan ve beyni etkileyen toksinler sebebiyle nöbetler ve sinirsel belirtiler ortaya çıkabilir. Buna hepatik ensefalopati denir.
• Karında sıvı birikmesi görülebilen diğer bir belirti arasındadır. Albümin, karaciğer tarafından üretilen bir protein türüdür. Karaciğer hastalığı olduğunda, albümin üretimi durabilir. Bu, kanda suyu tutmaya yardımcı olacak yeterli protein olmadığı için sıvı birikmesine ve dışarı sızmasına neden olabilir.
• Hayvanlar kendilerini iyi hissetmedikleri için karaciğer hastalığında halsizlik oluşabilir.

Köpeklerde Yüksek Karaciğer Enzimlerinin Tedavisi

Köpeklerde yüksek karaciğer enzimlerine neden olan birçok hastalık vardır. Bu da köpeklerde yüksek karaciğer enzimleri için birçok farklı tedavi seçeneği olduğu anlamına gelir. Karaciğer hastalığı için tedavi, hastalığın şiddetine bağlı olarak değişebilir. Semptomsuz hafif yükselmelerin olduğu bazı durumlarda tedavi ertelenebilir ve bunun yerine hasta birkaç hafta veya ay içinde tekrar kontrol edilerek, kan değerlerine tekrar bakılabilir. Daha ciddi vakalarda yoğun bir sıvı tedavisi ve ilaçlarla kliniğe yatış gerekebilir. Safra kesesi taşı veya kanser gibi durumlarda ise ameliyat gerekebilir. Enfeksiyöz hepatit muhtemelen antibiyotiklerle tedavi edilecektir. Ekstrahepatik hastalıklar için, karaciğer enzimlerinde yükselmeye neden olan sorunun, enzimler azalmaya başlamadan önce ele alınması gerekir. Örneğin; hemolitik anemisi olan bir köpekte hemolizi durdurmak için kan nakline ve bazı ilaçlara ihtiyacı olabilir. Hemoliz durdurulduğunda ve köpek stabil hale geldiğinde karaciğer enzimleri azalmaya başlayacaktır.

Bu konumuz boyunca öğrenmiş olabileceğiniz gibi, yüksek karaciğer enzimleri her zaman köpeğinizin karaciğer hastalığı olduğu anlamına gelmez ve veterinerinizin evcil hayvanınıza yardımcı olmak için kullanacağı tanı araçlarından sadece bir tanesidir. Köpeğinizin yüksek karaciğer enzimi seviyesi varsa, panik yapmayın, veterinerinizle görüşün ve daha fazla bilgi alın. Köpeğinizde herhangi bir hastalık veya karaciğer hastalığı belirtisi görürseniz, sağlıklı olduklarından emin olmak için onları veteriner hekime mutlaka kontrol ettirmelisiniz.