Koyun ve Kuzularda Karın Şişmesi ve Gaz

Koyun ve kuzularda karın bölgesinde şişlik, diğer ifadeler ile abomasal şişkinlik veya timpani özellikle küçük yaştaki ve elle beslenen kuzuları etkileyen yaygın bir sağlık sorunudur. Yetişkin koyunlarda daha az sıklıkla görülür. Bazı çiftliklerde çok ciddi kuzu kayıplarına neden olabilmektedir. Koyun ve kuzularda abomasal şişkinliğin mekanizması tam olarak belirlenememiştir ama midedeki mikroorganizmalardan kaynaklandığı düşünülmektedir. Etkilenen koyun ve kuzuların midesinde clostridium perfringins tip A ve Sarcina türü bakteriler tespit edilmiştir. Midedeki bakteriler çoğaldıkça sütün içeriğindeki şekerlerin (kuzular genellikle süt ile beslendiği için) fermente olması ile aşırı bir gaz üretimi söz konusudur. Bununla beraber mide diğer bakterilere karşı da daha hassas bir hale gelir ve daha asidik bir özellik kazanır. Gaz birikimi sonrasında ise mide yani abomasum şişer. Şiddetli olgularda hızlı ölümler gerçekleşebilir.

Koyun ve Kuzularda Karın Şişmesi Nedenleri

Abomasal şişkinlik en yaygın olarak 2 ila 4 hafta arasındaki kuzularda görülmektedir. Yoğun olarak ılık süt ile beslenen kuzularda görülme sıklığı daha fazladır. Ilık süt fermentasyon için daha ideal bir laktoz (süt şekeri) sağlar. Kendi kendine veya soğuk süt ile beslenen kuzularda bu sorun nadir olarak görülür. Aynı zamanda sütün hızlı içilmesi de bir risk faktörüdür. Kuzuların sütü hızlı bir şekilde yutmasını önlemek için her 10 saniyede bir beslemeyi durdurmalı ve sonrasında devam etmelisiniz. Aynı zamanda kuzuların yapay olarak beslenmesinde kullanılan biberonların delikleri de bu sorunun oluşmasında etkilidir.

Ucuz veya kalitesiz süt ikamelerinin kullanımı da abomazal şişkinlik oluşmasına katkıda bulunabilir. Süt ikame besinlerinin bitki bazlı protein kaynaklarına değil, süt proteinlerine dayandığından emin olmakta fayda vardır. Bitki kökenli olanlarda bu sorunla karşılaşma olasılığı daha yüksektir. En ideal olanı yağsız süt ağırlıklı ikame besinlerdir. Birçok faktör hastalık riskine katkıda bulunduğundan, karın şişkinliğinin, birden fazla faktör bir arada geldiğinde ortaya çıkma olasılığı daha yüksektir.

Koyun ve Kuzularda Karın Şişmesi Tedavisi

Kuzularda abomazal şişkinliğin tedavisi özellikle şiddetli ve ileri vakalarda genellikle fayda sağlamamaktadır. Vakaların yaklaşık %75’inin öldüğü tahmin edilmektedir. Etkilenen kuzuların karın bölgeleri şişecektir. Halsiz ve uyuşuk olacaklar. Diş gıcırdatma ile birlikte şiddetli karın ağrısı (kolik) yaygındır. Hastalık, beslenmeden sonraki 30 dakika içinde hızla ilerleyebilir. Bazen bulduğunuz tek şey maalesef ölü bir kuzudur.

Etkilenen kuzuları tedavi etmenin en önemli anahtarı erken müdahaledir. Birçok tedavi yöntemi önerilmiştir. Oral penisilin bakterilere karşı koymaya yardımcı olabilir. Aslında, süt ikame maddesine antibiyotikler (penisilin) ​​eklendiğinde, genellikle abomazal şişkinlik oluşmaz. Kuzular antibiyotik ile tedavi edilmiş inek sütüyle yetiştiriliyorsa, karın şişkinliği büyük olasılıkla bir sorun değildir. Bu nedenle antibiyotik kullanılmış olan hayvanların atık sütleri kuzulara içirilebilir. Suya karıştırılan sodyum bikarbonat yani kabartma tozu, asidi nötralize etmeye yardımcı olduğu için şişkinlik için yaygın bir tedavidir.

Antiasitler tedavide yardımcı olabilir. Toz zencefil ise hafif şişkinlik vakalarında yardımcı olabilir. İki yemek kaşığı kadar zencefili az miktarda ılık suda karıştırıp, kuzuya uygulayabilirsiniz. Zencefil geleneksel olarak mide ve bağırsak rahatsızlıklarının tedavisinde kullanılmıştır. Etkilenen kuzulara ağrı kesici ilaçlar da verilebilir. Çok ciddi vakalarda aşırı gazı boşaltmak için bir iğne yardımı ile abomasuma delik açılabilir. Bu ve diğer tüm tedavi protokolleri mutlaka veteriner hekim tarafından ve önerisi ile yapılmalıdır.

Koyun ve Kuzularda Karın Şişmesini Önleme Yöntemleri

Özellikle genç yaşta ve süt ile beslenen kuzularda ciddi sorunlara ve kayıplara neden olabilen bu sorunu önlemek için çeşitli yöntemler vardır. Özellikle orta ve şiddetli vakalarda tedavi zor olduğundan dolayı bu hastalığın önlenmesi hem koyun ve kuzuların sağlığı açısından hem de işletmenin ekonomisi açısından çok daha önemlidir. Özellikle büyütme döneminde dikkat edilmesi gereken bazı noktalar vardır.

• Süt ikame besinleri üretici firmanın talimatlarına göre hazırlanmalıdır. Topaklar abomazal şişkinliğe katkıda bulunabilir. Seyreltilmiş süt ikame besinleri ise, özellikle otomatik besleme sisteminde kuzuların boğulmasına neden olabilir.
• Süt ikame besinleri genellikle ılık suda karıştırılır, daha sonra beslenmeden önce vücut sıcaklığına getirilmelidir.
• Kuzular bir biberon veya otomatik besleme sistemi kullanılarak kendi kendine sütle beslenirse, abomazal şişkinlik riski azalacaktır. Soğuk havalarda sütün donmaması için ısı lambası kullanılabilir. Sıcak havalarda ise donmuş süt torbaları sütün bozulmasını engelleyecektir.
• Besleme yöntemi ne olursa olsun, iyi bir temizlik ve hijyen şarttır. Kuzular biberonla besleniyorsa, her beslemeden sonra biberonlar ve meme uçları temizlenmelidir. Kovalar ve nipel çubukları kullanılıyorsa, ekipman sık sık sökülmeli, temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir. Artan sütün hijyenik soğuk koşullarda saklandığından emin olmak gerekir.
• Clostridial bakteriler abomasal şişkinlikle ilişkilendirildiğinden, kuzuların Clostridial perfringins tip C ve D için aşılanması esastır.
• Kuzuları süt ikame yemlerini çok uzun süre beslemek, abomazal şişkinlik riskini artırabilir. İdeal sütten kesme yaşı 30 gündür. Daha sonra sütten kesmenin genellikle bir faydası yoktur. Yüksek kaliteli konsantre yemlerin erken olarak kuzuya verilmesi, rumen fonksiyonunu destekleyecek ve abomazal şişkinlik riskini de azaltacaktır. Ayrıca erken sütten kesmeyi de kolaylaştıracaktır.