Koyunlar Ne Kadar Yaşar? Koyun Yaşam Süresi

Koyunlar (Ovis aries) en bilinen ve popüler olan çiftlik hayvanlarından biridir. Ülkemizde de durum bu şekildedir. Günümüzde birçok açıdan oldukça önemli olan koyunlar, tarımsal amaçlar için kullanılan dünyanın en eski evcilleştirilmiş türlerinden birisidir. Koyunlar tüm dünyada başlıca eti, sütü yünü ve derisi için yetiştirilir. Özellikle koyun besleyen kişilerin sordukları sorulardan birisi “Koyunlar ne kadar yaşar?” sorusudur. Tipik olarak koyunların yaşam süreleri değişiklik gösterir ve bunu etkileyen oldukça fazla faktör vardır.

Koyunların Yaşam Döngüleri

Dişi koyunlar genellikle ilkbahar aylarında bir veya iki yavru doğurur. Yavru bir kuzu doğumundan hemen sonra ayağa kalkarak yürümeye çalışır. Genellikle yetiştiricilikte anne koyun ve kuzu ilk başlarda sürüden ayrı bir ortamda tutulur.

Kuzunun doğumundan hemen sonra annesinin kolostrum adı verilen ilk sütünden emmeye başlaması önemlidir. Kolostrum vitaminler, yağlar ve karbonhidratlar açısından oldukça zengindir. Ayrıca hastalıkların önlenmesine yardımcı olan bağışıklık sistemi maddeleri ile doludur ve sindirim sistemini temizler. İdeal olarak kuzular doğduktan sonraki ilk 10 gün içinde mümkün olduğunca sık emzirilmelidir. Ancak bazen çeşitli nedenler ile kuzu emmez veya ememez bu durumda ikame kuzu sütleri ile biberon ile beslenir.

Sütten kesme veya kuzunun beslenmesinin anne sütünden katı gıdaya geçiş süreci genellikle 5 ila 14 haftalık yaşta olur. Burada ırk ve üretim şekli önemlidir. Kuzular yaklaşık beş aylık olana kadar annelerinin yanında kalabilirler. Bu aşamada saman, ot veya tahıl gibi yetiştirmede kullanılan yemleri yemeye başlarlar. Koyunlar bir yaşına geldiklerinde tam yetişkin olarak kabul edilirler.

Koyunların Ortalama Yaşam Süresi

Evcilleştirilmiş olan koyunlar ekstra bir durum olmadığı sürece yaklaşık olarak 10 ila 12 yaşına kadar yaşar. Ancak bazı koyun ırkları 20 yıldan fazla yaşayabilir. Guiness Rekorlar Kitabı’na giren en yaşlı koyun ise 23 yaşındadır. Yani ortalama bir evcil koyunun iki katı kadar yaşamıştır.

Koyunlar Ne Kadar Yaşar?

Koyunlarda ortalama yaşam süresi 10 ila 12 yıl arasındadır.

Koyunlarda Yaş Tayini ve Yaş Belirleme

Bir koyunun yaşı, ön dişleri kontrol edilerek tahmin edilebilir. Tipik olarak, koyunların alt çenede dört çift kesici dişi vardır. Üst çenede ön kısımda ise diş yoktur ve çenelerinin arkasına doğru yaklaşık 24 azı dişi vardır.

• Kuzular genellikle dişsiz olarak doğarlar. İki aylık olduklarında ise 8 adet süt dişleri olmalıdır.
• Koyun yaklaşık bir yaşına geldiğinde, alt çenesinin önündeki orta diş çiftinin yerini bir çift kalıcı kesici diş alacaktır.
• İki yaşında koyunların iki çift kalıcı kesici dişi olacaktır.
• 4. yaşlarında koyunların dört çift kalıcı kesici dişi olacaktır.
• Beş yaşından itibaren koyunların dişleri dağılmaya, kırılmaya veya düşmeye başlar.
• Yaklaşık 10 yıl sonra koyunlar büyük olasılıkla tüm dişlerini kaybedecektir.

En Yaşlı Koyunlar

Oldukça ileri yaşlara kadar yaşayan ve son yıllarda medyanın ilgisini çeken birkaç koyun vardı. Bunlardan da hazır konusu açılmışken bahsedelim.

Methuselina – İskoçya’da bir İskoç Blackface koyunuydu. Mart 2012’de bir uçurumdan düştükten 11 ay sonra 25 yaşında öldü.
Lucky – Avustralya’da bir Polwarth-Dorchester koyunuydu. Şiddetli bir sıcak hava dalgasından 6 ay sonra Kasım 2009’da 23 yaşında öldü.
Grandma – Oregon’da bir Boynuzlu Dorset koyunuydu. Mayıs 2009’da 23 yıl 11 aylıkken öldü.

Çeşitli kaynaklar 1989’da Galler’de 28 yaş 51 haftalıkken ölen bir koyundan bahseder. Ancak bu koyun hakkında net bilgi bulunmamaktadır.

Bir Koyunun Yaşam Süresini Etkileyen Faktörler

Koyunlar genel olarak ticari amaçlar için yetiştirilmektedir ve bu nedenden dolayı belirli bir süreden sonra genellikle kesime gönderilmektedir. Bu durumu hariç tutarsak koyunlarda yaşam süresini etkileyen çeşitli faktörler söz konusudur. Irk, genetik, bakım ve besleme koşulları bunlar arasında en önemli olanlarıdır.

Yırtıcı Saldırıları: Koyunlar çoğunlukla sürüler halinde ve doğada zorlu şartlarda yaşarlar. Bu nedenle kurtlar, çakallar, ayılar, tilkiler, vaşaklar, yaban domuzları, dağ aslanları ve hatta köpekler dahil birçok yırtıcı hayvanın saldırısına maruz kalabilirler.

Hastalıklar: Koyunlar yaşamlarının her döneminde çeşitli hastalıklara maruz kalabilir. Bazı hastalıklar oldukça bulaşıcıdır ve yaşamı ciddi anlamda etkileyebilir. Tüm dünyada koyunlarda yaşam süresinin azalmasına neden olan en önemli faktör bu hastalıklardır. Koyunlarda kaşımıza çıkan önemli hastalıklar aşağıdaki gibidir.

• Bakteriyel Pnömoni: Pasteurella multocida‘nın neden olduğu bir solunum yolu enfeksiyonudur. Semptomlar uyuşukluk, yüksek ateş, nefes almada zorlanma, iştahsızlık ve ağrılı bir öksürüktür.
• Caprine Arthritis Encephalitis (CAE): Süt ırklarında yaygın olan ancak et ırklarında da teşhis edilen bir viral hastalıktır. CAE belirtileri arasında mastitis, pnömoni ve eklem iltihabı bulunur.
• Koksidiyoz: Bağırsak duvarına etki eden ve protozoon kaynaklı bir hastalıktır. İshal, iştahsızlık, kilo kaybı, dehidrasyon ve kanlı ishal ile karakterizedir.
• Enterotoksemi: Bağırsaklardaki C ve D tipi Clostridium perfringens adı verilen bakteri neden olur. Kuzularda görülür ve iştahsızlık, ateş, uyuşukluk ve şiddetli karın ağrısına neden olur.
• Listeriosis: Nöromüsküler koordinasyon, nöbetler, fasiyal sinir felci, kulak sarkması ve yutma bozukluğu ile karakterize hayatı tehdit eden bir hastalıktır.
• Gebelik Toksemisi (Ketosis): Geç gebelikte enerji alımındaki yetersizliğe bağlı metabolik bir hastalıktır. Birden fazla kuzu taşıyan koyunlarda yaygındır.
• Beyaz Kas Hastalığı: Selenyum veya E Vitamini eksikliğinden kaynaklanan bir durumdur. Birkaç günlük ila birkaç haftalık kuzuları etkiler ve kas sertliğine neden olur.

Koyunlarda karşımıza çıkan en yaygın hastalıklar için “Koyun Hastalıkları” konumuza bakabilirsiniz.

Sıkça Sorulan Sorular