Sığırlarda Şişkinlik ve Karın Şişliği

İnek, dana ve buzağılarda en sık görülen sindirim sistemi problemlerinden birisi şişkinlik, aşırı gaz birikmesi ve karın şişliğidir. Şişkinlik, rumende aşırı gaz birikmesiyle kendini gösteren bir hazımsızlık şeklidir. Sığırlar yemlerini yedikten hemen sonra, sindirim sürecinde rumende gazlar oluşur. Oluşan bu gazların çoğu geğirme gibi doğal yöntemler ile dışarı atılır. Bu normal gaz eliminasyonundaki herhangi bir sorun veya kesinti, sindirim sisteminde gaz birikmesine ve karın bölgesinde şişmeye neden olur. Şişkinlik en çok taze otların en çok olduğu ilkbahar ve sonbaharda görülür. Otlakta beslenen yetişkin sığırlarda en sık ölüm nedenlerinden biridir. Bu duruma neden olabilecek başlıca faktörler şunlardır.

• Asidoz durumunda ikincil olarak ortaya çıkabilir.
• Yem rasyonundaki bazı protein kaynakları buna neden olabilir.
• Kaba yemin türü, miktarı, alım oranı ve büyüklüğü bu sorunda etkili olabilir.
• Tahılların özellikle çok ince olarak öğütülmesi neticesinde meydana gelebilir.
• Yemek borusuna sıkışan bazı besin maddeleri gaz birikimine neden olabilir.
• Yemek borusunu ve dolayısı ile geğirmeyi engelleyen durumlar buna sebebiyet verebilir.

İki çeşit şişkinlik söz konusudur. Birincisi yemek borusu tıkandığında (genellikle patates gibi yabancı cisimler tarafından) veya hayvan gaz çıkaramadığında (süt humması veya tetanoz gibi hastalıklardan kaynaklı) ortaya çıkan gazlı şişkinliktir. Bu durum nadir olarak görülmektedir. İkinci tip şişkinlik ise rumenin fizyolojisinin bozulması neticesinde rumendeki mikroorganizmaların da dengesinin bozulması ve gazın salınımını engelleyen stabil bir köpüğün ortaya çıkması ile meydana gelen şişkinliktir. Sığırlarda genellikle bu tipteki şişkinlik karşımıza çıkmaktadır.

Kısacası şişkinliğe neden olan başlıca iki faktör vardır. Bunlar beslenme ve tıkanıklıktır. Beslenme ve rumenin fizyolojisinin bozulması neticesinde ortaya çıkan şişkinlik bizim en sık karşılaştığımız şişkinlik şeklidir.

Sığırlarda Şişkinlik Belirtileri

• Hayvanın karın bölgesinde şişkinlik ve bu şişkinlik özellikle sol tarafta daha belirgindir.
• Sığırlarda ağrı belirtileri, rahatsızlık ve böğürme vardır.
• Ayakları yere vurma veya karnına tekme atma gibi durumlar gözlenebilir.
• Nefes almada zorlanma görülebilir.
• Sık idrar yapma ve dışkılama gözlenen belirtiler arasındadır.
• Ani bir şekilde yatma ve ani ölümler gözlenebilir.

Şişkinliği önlemek sadece ölümleri azaltmak için değil, aynı zamanda şişkinliğin sığır performansı üzerindeki olumsuz etkisini azaltmak için de önemlidir.

Sığırlarda Şişkinlik Tedavisi

Rumende meydana gelen değişimler ve köpükten kaynaklı olan karın şişkinliği çoğunlukla, buğday meralarında veya yeşil baklagiller (yonca, ladino, beyaz yonca) ile otlayan hayvanlarda ve taze olarak doğranmış baklagillerle beslenen hayvanlarda meydana gelir. Ayrıca yüksek taneli rasyonlarla beslenen sığırlarda da şişkinlik oluşabilir. Ayrıca asidoz rahatsızlığı bu durumun önemli nedenleri arasında sayılır.

• Rumene sonda yerleştirmek, gazlı şişkinlik için en iyi tedavidir. Gaz serbest kaldıktan ve sığır biraz rahatladıktan sonra, tıkanıklığın nedeni aranmalıdır.
• Eğer rumene bazı nedenlerden kaynaklı olarak sonda yapılamıyorsa veya sonda çalışmıyorsa dışarıdan uygulanan bir trokar ve kanül gazlı şişkinliği giderecektir.
• Köpüklü şişkinlik için köpüğü dağıtan köpük önleyici maddeler sonda aracılığı ile verilmelidir. Keten tohumu yağı ve terebentin gibi eski yöntemler etkilidir ancak etkili doz çok daha küçük olduğundan dimetikon veya polaksolen gibi daha yeni uygulamaların yapılması mantıklı olacaktır.
• Sürüde bir köpüklü şişkinlik salgını meydana gelirse, eğer merada otlatılıyorsa, o meradaki tüm sığırlar derhal uzaklaştırılmalı ve yüksek lifli bir diyete (saman veya saman) beslenmeli ve şişkinlik belirtileri gösteren ineklere köpük önleyici bir madde ile uygulama yapılmalıdır. Eğer merada otlamıyorlarsa verilen yemler ve rasyon gözden geçirilmelidir. 

Sığırlarda Şişkinliğin Önlenmesi

Etkilenen hayvanları tedavi etmekten ziyade şişkinliği önlemek çok daha mantıklı ve etkilidir. Yönetim ve planlama, vaka sayısını önemli ölçüde azaltabilir.

• Mümkünse, yüksek riskli zamanlarda yüksek riskli meraları kullanmaktan kaçının. Şişkinlik sorunu geçmişi olan veya yüksek yonca içeriği olan meralar sığırlar için kullanılmamalıdır.
• Tampon besleme ile kademeli yem geçişi işkembenin yeni diyete uyum sağlamasına izin verecektir. Özellikle riskli dönemlerde lif alımını sürdürmeye çalışın.
• Yüksek riskli meraları kullanmanız gerekiyorsa, sığırları onlara yavaşça tanıtın. Bazı durumlarda, şişkinliği önlemek için başlangıçta merayı günde on dakika kadar kısa bir süre ile kısıtlamak gerekebilir.
• Yüksek riskli meraları ıslakken otlatmaya başlamaktan kaçının.
• Şişkinlik ciddi bir sorunsa, köpük önleyici ajanları günlük olarak uygulayın.
• Bazen meraya veya yemlerin üzerine köpük ve şişkinlik önleyici yağların püskürtülmesi etkili olabilmektedir.
• Yüksek riskli hayvanları uzaklaştırın. Bazı hayvanlar, önleme ve tedaviye rağmen tekrarlayan şişkinliğe yatkındır.

Sıkça Sorulan Sorular

Sığırlarda şişkinlik neden olur?

Şişkinlik genellikle beslenme ile alakalıdır. Uygun olmayan meralar, yoğun karbonhidrat ve nişasta içeren besinlerin verilmesi, tahılların aşırı öğütülmesi en önemli nedenler olarak sayılabilir. Bunun yanında bazı hastalıklar, tıkanıklık gibi durumlarda şişkinliğe neden olabilir.

Karnı şişen buzağıya ne yapılmalı?

Şişkinlik sindirim sisteminin farklı bölümlerinden kaynaklı olabilir. Öncelikli şişkinliğin kaynağı ve neden belirlenmeli ve sonrasında tedaviye geçilmelidir. Rumen, abomasum veya bağırsaklardan kaynaklı bir şişkinlik olabilir. Her birisinde izlenecek adımlar farklıdır ama sonuç olarak bu şişkinliğin en kısa sürede giderilmesi gerekir.

Hayvanda karın şişliğine ne iyi gelir?

Şişliğin bir an önce giderilmesi gerekmektedir. Şişkinlik genellikle hayvanın gaz çıkaramaması ile alakalıdır. Yani hayvan geğiremiyorsa muhtemelen kısa süre içerisinde şişkinlik meydana gelecektir. Yapılacak ilk müdahale hayvanın gazı çıkarmasını sağlamak veya buna yardımcı olmaktır.